गाेलभेडा, अालु र सयपत्री
स्पेनका शासकहरूले दक्षिण अमेरिकाका एजटेक (Aztec) हरूलाइ हराएपछि एजटेकहरूले घरेलुकरण गरेर सदियाैंदेखि खेतिपाती गरिअाएकाे वनस्पति गाेलभेडालाइ स्पेनमा भित्राए । स्पेनका शासकहरू त्यसबेला शिसा (lead) र जस्ता लगायतका धातुबाट बनेका प्लेटमा खानेकुराहरू खान्थ्ये तर जनताहरू काठले बनेका प्लेटहरूमा । गाेलभेडाकाे सस (sauce) शिसाकाे प्लेटमा राखेर खाँदा गाेलभेडाकाे अम्लियपन (एसिड) काे कारण त्यसले प्लेटकाे शिसा उत्काएर त्याे खानामा मिसिन्थ्याे र खाना लिड मिसिएपछि विसाक्त हुन्थ्याे । त्याे खाएर स्पेनका शासकहरू सिल्टिमुर भएपछि गाेलभेडालाइ विषालु स्याउ (poisonous apple) भनेर स्पेन र यूराेपभरि खानकाे लागि प्रतिवन्ध लगाइयाे । कसाे कसाे गरि इटालियनहरूले जब गाेलभेडाकाे पेष्ट दलेकाे राेटी, पिज्जाकाे अाविष्कार गरे । त्यसपछि गाेलभेडा स्विकार्य भएर खान थालियाे र चर्चित बन्याे यूराेपभर र स्पेनिसहरूले यसलाइ संसारभर फैलाए । यसरी मेक्सिकाेकाे रैथाने गाेलभेडा जुन कुनै बेला यूराेपमा प्रतिवन्धित थियाे, इटालियन खाना पिज्जाकाे लागि नभइ नहुने एउटा ingredients बन्न पुग्याे ।
दक्षिण अमेरिकाकै एन्डिज पर्वतमालाकाे रैथाने वनस्पति अालुलाइ युराेपेली साम्राज्यवादीहरूले १६ अाैं शताब्दीतिर यूराेपमा भित्राए । जमिन मुनि फल्ने, जाडाेमा पनि हुने, पाैष्ठीक खाना अालु यूराेपमा चाडै नै प्रख्यात भयाे र गहुँकाे विकल्पकाे रूपमा देखा पर्याे । त्याे बेला युद्धकाे समयमा अरूलाइ अाक्रमण गर्दा खाद्य वस्तुहरूलाइ अागाे लगाएर ध्यस्त पारिन्थ्याे । हालै पनि रसियाले युक्रेनका खाध्यान्न भन्डारहरूमा त्यस्तै गर्याे । तर अालु जमिन मुनि फल्ने भएकाेले त्यसरी युद्धमा विपक्षीमाथि झाेसिने अागाेले मास्न सक्दैन थियाे, जसले गर्दा याे रणनैतिक रूपमा कठाेर समयमा बाँच्ने खानाकाे रूपमा झनै महत्वपूर्ण मानियाे । तर अालुकाे अाकार कुष्ठ राेगीहरूकाे हात र खुट्टाका अाैंलासँग मिल्दाेजुल्दाे थियाे । त्यसले गर्दा फ्रान्समा अालुकाे कारण कुष्ठराेग लाग्ने ठहर गरि संसदिय कानुन नै बनाएर फ्रान्समा अालु प्रतिबन्धित भयाे । धेरैपछि मात्रै त्यहाँ अालु खेतिलाइ कानुनसम्मत बनाइयाे । याे कुरा बेग्लै हाे कि अालुकाे चिप्सलाइ यतिखेर फ्रान्सकाे राष्ट्रियतासँग जाेडेर 'फ्रेन्च फाइज' भनिन्छ,
नेपालमा 'मुस्ताङ अालु' भनेजस्तै ।
गैह्ररैथाने बालि भएपतापनि अालु फ्रान्सकाे र गाेलभेडा इटालिकाे राष्ट्रियता संस्कृतिसँग जाेडिएजस्तै दक्षिण अमेरिका विषेशगरि मेक्सिकाेकाे रैथाने प्रजाति सयपत्री हाम्राे संस्कृतिसँग जाेडिएकाे छ । तिहारमा लगाइने सयपत्री र मखमलीकाे मालालाइ यमराज र वहिनी यमुनाकाे कथामा जाेडेर उक्त फूलकाे माला लगाएमा भाइलाइ कालले नछुने यमराजकाे अाशिषकाे किम्बदन्ती बनाएर गैह्ररैथाने फूल हाम्राे संस्कृतिसँग अभिन्न जाेडिएकाेछ । जसरी मेक्सिकाेकाे रैथाने बाली मकै र मध्य एशियाकाे गहुँ जाैं हाम्राे सरदयामकाे अर्काे चाड दशैंकाे जमरा बन्नपुग्याे । केहि पुस्तापछि रंगाेली त्यसैगरि हाम्राे 'अाफ्रनै' हुनेछ । संस्कृति भन्ने कुरामा अाफ्रनाे र पराय भन्ने कुरा सपाट सेताे र कालाे हुँदैन रहेछ कि बरू खाैराे रंग हुन्छ कि ?
Thank you kedar sharma dai
No comments:
Post a Comment